Gestig
12 Julie 1899
Ring
Carnarvon
Adres
Kerkplein, Loxton
Sluit in
Loxton en omgewing
Eerste predikant
J.A. Koch (1903–1905)
Die NG Gemeente Loxton is ’n klein gemeente op die gelyknamige dorpie in die Bo-Karoo, in die provinsie Noord-Kaap en Sinode van Noord-Kaapland.
Agtergrond
Omdat die gemeente Victoria-Wes in die ou taal 18 uur te perd lank en 13 uur te perd breed was en 1 250 lede getel het, is ’n behoefte gevoel om dit kleiner te maak. So het eers Vosburg ontstaan, 10 uur te perd van Victoria-Wes af op die hoofpad na Prieska, en daarna Loxton, agt uur te perd op die groot pad tussen Victoria-Wes en Fraserburg.
Die NG Kerk het ’n leidende rol gespeel in die totstandkoming van die dorp Loxton toe die gemeente in 1899 op die plaas Phezantefontein (ook gespel Fizantefontein) gestig is. Die Ringskommissie van Beaufort het dié plaas bo Slangfontein verkies. ’n Komitee het dit toe van die heer A.E. Loxton aangekoop teen £7 500 en die plek na hom genoem omdat hy £50 geskenk het vir die predikant se sustentasiefonds.
Ds. G.A. Maeder, predikant van Victoria-Wes, het in die stigting ’n leidende en besielende rol gespeel en die nuwe gemeente jare lank as konsulent gedien. Volgens die stigtingsnotule het die Ringskommissie van die Ring van Beaufort, ná heelwat voorbereidingswerk, op 12 Julie 1899 op die plaas Phezantefontein vergader en finaal tot die stigting van ’n gemeente aldaar oorgegaan.
Die eerste kerkraad is op die stigtingsdag gekies. Dieselfde aand nog het ds. Maeder, in sy hoedanigheid as voorsitter van die “Ned. Ger. Gemeente te Phezantefontein”, genoemde plaas van die eienaar, die heer A.E. Loxton, vir die bedrag van £7 500 gekoop. Ds. Maeder en sy kerkraad het dadelik die inisiatief in die opmeting van die dorp en die verkoop van erwe geneem. Die opbrengs van die verkoop van erwe op die nuwe dorpie het mettertyd vir die aankoop van die plaas betaal. Die sterk bronwater aan die oostelike kant van die dorp het aansienlike erfbesproeiing moontlik gemaak. Baie mense het erwe gekoop, en Loxton het heel gou ontwikkel tot die boomryke dorpie wat dit vandag is.
Kerklike geboue
Die kerkdienste is voorlopig in die kafhok van die plaas gehou; ’n behoorlike kerkgebou was dus ’n dringende behoefte. Die gemeente het egter mildelik gegee en reeds met die tweede Nagmaal het ds. Maeder die hoeksteen van die kerkie gelê, waarna die boukommissie die voltooide “noodkerk” op 20 April 1900 in ontvangs kon neem. Met groot vreugde is die kerk op 8 Julie 1900, tydens die derde Nagmaal in die gemeente se bestaan, op luisterryke wyse deur ds. Maeder ingewy. Vanaf die kafhok het ’n algemene optog plaasgevind na die kerk, waar die inwydingsrede deur ds. W.P. de Villiers gehou is. Die verrigtinge is opgeluister met koorsang. Hierdie eerste kerkgebou het later die kerksaal geword. Intussen is ’n mooi en gerieflike pastorie gebou wat dekades daarna nog diens gedoen het.
Die kerkraad kon toe sy aandag aan die opvoeding wy. ’n Voorlopige skoolgeboutjie is opgerig en op 13 Oktober 1900 kon die eerste skooltjie in die aanwesigheid van die onderwyser, mnr. Du Toit de Villiers, en 40 leerlinge geopen word.
Sendingwerk het ook aandag geniet. ’n Sendinggeboutjie, of “kapelletjie”, is in 1901 opgerig. Afgesien van eerw. De Villiers, is die sendinggemeente in die daaropvolgende dekades deur plaaslike persone bearbei, naamlik in die eerste 50 jaar deur die heer Christiaan Maritz, C.J. Mans, J. Rossouw en mnr. P.J. Sauerman, wat langer as 20 jaar die geestelike werk van die gemeente behartig het.
In 1904 is Loxton se meentgrond formeel aan die plaaslike munisipaliteit oorgemaak. Die harde werk van die stigtingsjare was verby en die gemeente kon voortbou en groei tot volwassenheid op die fondamente wat gelê is. ’n Hoogtepunt was die voltooiing in 1924 van die pragtige nuwe kerk, ontwerp deur Wynand Louw. Hiertoe het die ywer van die destydse leraar, ds. F.S. Malan, baie bygedra.
Leraars
Ds. Maeder het die gemeente die eerste vier jaar as bedien terwyl hy predikant was van die moedergemeente, Victoria-Wes. Op 12 September 1903 is ds. J.A. Koch hier in sy tweede gemeente bevestig nadat hy sedert 1898 predikant van Bredasdorp was. Toe reeds was daar ’n gunstige saldo van £400 in die kerkkas. Ds. Koch se dienstyd hier het net ’n jaar en agt maande later geëindig, toe hy op 27 Mei 1905 die jaar oue gemeente Albertinia se tweede predikant word. Sy voorganger daar, ds. D.J. Malan, is op 4 Maart 1905 in Swellendam bevestig, maar op 30 Desember die volgende jaar in die ouderdom van 30 jaar en nege maande oorlede is.
Ds. A.G.T Venter is op 14 Oktober 1905 bevestig as die tweede leraar van Loxton, sy eerste gemeente, nadat hy sowat ses maande lank hulpprediker van Robertson was. Hy het die gemeente help vooruitgaan deur sy sakevernuf en besadigdheid, maar ook sy bediening was kort, want in Desember 1906 het hy predikant geword van Prieska, waar hy op 6 Desember 1914 in die ouderdom van 37 jaar oorlede is.
Loxton se derde leraar, ds. C.W. Alheit, het hierheen gekom vanaf Brandvlei, waar hy van 1906 af gemeente se eerste predikant was. Hy is op 30 Julie 1910 hier bevestig. In sy tyd is meer as £2 000 vir ’n behoorlike kerkgebou ingesamel is, maar dié ideaal is eers sowat sewe jaar ná sy vertrek na Clanwilliam in die winter van 1917 verwesenlik.
Ds. F.S. Malan, wat met hart en siel die werk van sy voorgangers voortgesit het en in wie se tyd die huidige kerk voltooi is, is op 11 November 1916 hier bevestig. Ná ’n sesjarige bediening van 1925 tot 1931 as die gemeente Kruisvallei se voorlaaste predikant voor die vereniging van die tweede gemeentes op Tulbagh, het hy Wynberg tot sy afsterwe op 17 September 1952 gedien.
Ds. P.A. Albertyn se 11-jarige bediening van 10 Mei 1926 tot November 1937, toe hy na Britstown vertrek het, was die langste in die eerste halfeeu van die gemeente se bestaan.
In 1952 is in Ons gemeentelike feesalbum berig, waarskynlik deur ds. Cornelis van der Merwe: “’n Terugblik op die ontwikkelingsgeskiedenis van die gemeente Loxton bring ’n mens onder die indruk van die harde en moedige werk in die aangesig van groot moeilikhede gedurende die stigtingsjare. Die geloof, onversaagde ywer en deursettingsvermoë van ds. Maeder en sy eerste kerkraadslede verdien, naas hulle Meester, die eerbiedige dank en hulde van die gemeente wat vandag die vrugte van hulle werk pluk.”
’n Groot ramp het die gemeente en gemeenskap getref toe die damwal bokant die dorp in Maart 1961 tydens swaar neerslae breek. Die watervloed het sowat twee derdes van die geboue op die dorp in puin gelê of beskadig.
Predikante
- Johann Augustinus Koch, 1903 tot 1905
- Alexander Gustav Timon Venter, 1905 tot 1909
- Christoph Wilhelm Alheit, 1910 tot 1917
- Francois Stephanus Malan, 1916 tot 1925
- Pieter Albertyn Alheit, 1926 tot 1937
- Willem Stephanus Conradie, 1935 tot 1941
- Christiaan Frederick Beyers Naudé, 1942 tot 1945
- Pieter Francois de Vos Muller, 1945 tot 1948
- Cornelis van der Merwe, 1949 tot 1954
- Andreas Urbanus Badenhorst, ? tot 2012
- Andrea Werner, 2012 tot hede