GEBORE

16 Okt. 1948

oORLEDE

17 Feb. 2022

UNIVERSITEIT

 BA (Hons) DTh (US)

gelegitimeer

1974

ORDEN

1975

standplase

1975 Postmasburg

1985 Murraysburg

 EMERITEER

2008

Schalk du Toit is op 16 Oktober 1948 gebore op Moorreesburg in die Swartland. Sy vader was Johannes Jacobus du Toit, ’n onderwyser van beroep wat later skoolhoof was op Bethlehem, waar sy ouers leidende figure was op kerken kulturele gebied. Hy was iemand wat die siel van ’n kind verstaan en geken het, ’n ware vriend van kinders. Sy moeder was Johanna Catharina van der Merwe, ’n onderwyseres van beroep en iemand wat haar gesin met liefde versorg het.

Dr Schalk se vrou skryf in 2022: “As sewe maande oue baba is Schalk met ernstige geelsug van Moorreesburg na die Groote Schuur Hospitaal in Kaapstad gebring. Daar is vasgestel hy het ’n blokkasie in sy galpype en dr Francie van Zijl (later dekaan van die US se Mediese Skool) het ’n eksperimentele operasie op hom uitgevoer. Sy galpype is verwyder en die galblaas is direk met ’n opening aan die dunderm geheg. Na elf maande in die hospitaal is hy ontslaan en die verwagting was dat hy nie ouer as vyf jaar sou word nie. Die kossoorte wat hy kon eet was beperk en hy het aanvanklik baie ondervoed gelyk, maar het ten spyte van die voorspellings dat hy net vyf jaar sou word ’n vol lewe gelei en 73 jaar oud geword.” Schalk begin sy skoolopleiding in 1955 op Zastron aan die voet van Aasvoëlberg. In die Suidoos-Vrystaat geniet Schalk die natuur en plattelandse omgewing en matrikuleer in 1966 aan die Hoërskool Zastron.

Schalk voel geroepe om predikant te word en vertrek in 1967 na Stellenbosch waar die BA (Admissie)-graad in 1969 aan hom toegeken word. In sy studentejare het Schalk vir sakgeld bydraes geskryf oor filosofie vir CF Albertyn se Ensiklopedie van die wêreld. Hy blink uit in filosofie waarin hy in 1971 ’n honneursgraad verwerf en tydens sy studiejare gee hy van 1971 tot 1973 deeltyds klas in die Departement Filosofie aan die Universiteit Stellenbosch. Hy dien ook op die CSV-bestuur waarin hy ’n groot rol speel en dien ook op die publikasiekomitee van die Stellenbosse studenteraad. Hy is ’n inwoner van Huis Simonsberg op die Akker, dien op die huiskomitee en is in 1971 primarius van die bekende koshuis. Hy is besonder aktief op die kampus en dien op die bestuur van die Admissiebond, wat oor die belange van voornemende tokkelokke waak. Schalk is op kweekskool die klasprimarius van sy klas en dien in die bestuur van Polumnia.

Aan die begin van 1971 word hy student aan die Teologiese Seminarium, in die ou gebou wat sedert 1859 as Profeteskool van die NG Kerk dien. Voor die gebou staan die marmerbeeld van die eerste twee professore, prof John Murray en prof Nicolaas Hofmeyr. Later sou die jong Schalk du Toit sy doktorsgraad verwerf oor prof NJ Hofmeyr. Hy behaal die BTh-graad en spesialiseer in Vaderlandse Kerkgeskiedenis onder leiding van prof Eddie Brown. Hy skryf ’n tesis oor die kerkskeuring op Graaff-Reinet. “Die ontstaan van die gemeente Nuwe Kerk op Graaff-Reinet: ’n Kritiese kerkhistories-kerkregtelike evaluering van die gebeure wat aanleidend was tot die kerkskeuring in 1927”. In 1983 verwerf hy ’n doktorsgraad aan die Fakulteit Teologie met die proefskrif: “Professor NJ Hofmeyr 1827-1909: Predikant in die lesinglokaal”. Die jong Schalk du Toit trou op 17 Desember 1974 met mej Elizabeth de Villiers van Kuilsrivier, ’n gekwalifiseerde musiekonderwyseres. Al vier hulle kinders is op Postmasburg gebore: Jan, Dolf, Louise en Arina.

Aan die einde van 1974 word prop Schalk du Toit beroep as predikant na die NG Gemeente Postmasburg, waar hy die naweek van 26-27 September 1975 met handoplegging in NG Gemeente Postmasburg ontvang en bevestig word. Hy kom as proponent na die gemeente en verlaat die gemeente na tien jaar as ’n doktor in Teologie. Daar word op Sondag 16 Junie 1985 van dr en mev Schalk du Toit afskeid geneem met hulle vertrek na Murraysburg. Dr Schalk skryf in sy herinneringe: “Toe ons saam op Postmasburg aankom, het die gemeenskap net ’n bloeitydperk ingegaan. Met die myne het dit goed gegaan en Lohatla-gevegskool is net begin. Postmasburg het vinnig gegroei. Dit het sy eie probleme. Op ’n bepaalde Sondag was daar nie plek vir al die mense in die kerk nie. Deel van die aanpassing wat verwerk moes word was die veranderende struktuur van die gemeenskap. Waar die plaasboere voorheen die grootste deel van die gemeente uitgemaak het, het die ander lede meer geword en die boere verminder vanweë die uitkoop van plase deur die Weermag. Toe ons van hierdie verandering bewus word, het die boere maar 12% van die gemeente uitgemaak.”

Die naweek van 20 Junie 1985 word hy ontvang en bevestig in die NG Gemeente Murraysburg, ’n boeregemeenskap in die Groot-Karoo met die naaste groot dorp Graaff-Reinet. Hier is dr Schalk du Toit meer as twee dekades die herder en leraar, ’n besondere tydvak in die gemeente se geskiedenis. Hy was verskeie kere voorsitter van die Ring van Graaff-Reinet en meer as ’n dekade lank aktuarius van die Sinode van Oos-Kaapland. Hy skryf in sy herinnerings: “Die aandeel wat ek gehad het in die prinsipiële grondslag vir rasionalisasie van die sinodale struktuur vir Oos-Kaapland sedert 1992, is vir my ’n groot baken.” Meer as veertien jaar lank het dr Schalk du Toit sy regs- en kerkhistoriese kennis met die Sinode van Oos-Kaap gedeel en as bekwame teoloog was sy kennis baie kosbaar vir die sinode as gereformeerde en behoudende predikant. Hy saai ook op wye akkers en was in 1994 skriba van die Algemene Sinode se regskommissie.

Ds Rethie van Niekerk, wat as jong vrouepredikant in Port-Elizabeth die wysheid en insig van dr Schalk du Toit as aktuarius waardeer het, onthou: “Hy het meestal maar stilgebly in vergaderings. Hy het geglo die Kerkorde moet die bediening vleuels gegee, nie beperk nie (my eie woorde). Schalk was ’n briljante teoloog, ’n aktuarius wat sy tyd ver vooruit was, ’n man wat eerlik kon wees oor sy eie broosheid. Ek het by Schalk iets geleer wat ek my lewe lank sal streef om te wees: om mense raak te sien. Om bewus te wees van wat gebeur, wie die mense om my is, wat aan die gang is.”

In 2008 aanvaar dr Schalk du Toit sy emeritaat en hy en sy vrou vestig hulle op ’n plaas in sy geliefde Karoo waar hulle ’n rustige aftrede beleef. In die winter van 2021 het hy geelsug gekry en daar is vasgestel dat hy galblaaskanker het wat reeds versprei het na sy maag, lewer en pankreas. Die uitstekende spesialis dr Stefan Hofmeyr, het sy lewe verleng met die prosedures wat hy tydens ’n operasie uitgevoer het. Hy het dr Schalk vertel dat hy onder hulle medici ’n “celebrity” is oor die delikate operasie wat babatyd op Schalk uitgevoer is. Waarop ek vir my seun sê dat dr Van Zijl die “celebrity” is vanweë die legendariese en geslaagde operasie wat dr Francie van Zijl in 1949 op hom uitgevoer het.

Dr Schalk du Toit sterf op 17 Februarie 2022 tydens die Covid-epidemie met sy beperkings, wat ’n groot roudiens verbied. Sy seun Jan wat lidmaat van die NG Moedergemeente Stellenbosch is, koop vir sy ouers twee nissies in die gedenkmuur, waar die as van sy vader rus langs die ou Moederkerk te Stellenbosch. Sy grafskrif lui: “Dankbaar vir ’n vol lewe”. Agter hierdie woorde lê ’n besonderse geskiedenis en dit getuig van dankbaarheid teenoor die Here vir die gawe en seëning van lewe. Dit is ’n gepaste plek digby die kweekskool en die standbeeld van prof Nicolaas Hofmeyr, wie se lewe en werk dr Schalk du Toit meesterlik en sorgvuldig opgeteken het.

– Dr Gerdrie van der Merwe VDM