Gestig
29 Julie 1892
Ring
Fauresmith
Adres
Ossewastraat, Petrusburg
Sluit in
Petrusburg en omgewing
Eerste predikant
William Robertson (1893–1904)
Die NG Gemeente Petrusburg is ’n Vrystaatse gemeente in die Ring van Fauresmith. Dit was in 2018 die 31ste oudste bestaande gemeente in die Vrystaatse Sinode.
Dorpstigting
Petrusburg is aangelê op die plaas Diepfontein, wat ’n deel was Rietfontein, distrik Fauresmith. ’n Komitee, bestaande uit die eksekuteur in die boedel van Petrus Albertus Venter en D.J. Erasmus, J.S. van der Walt, F.J. de Kock en J.J. Erasmus het die plaas in 1891 gekoop van J.C. Potgieter om ’n dorp daarop aan te lê. Die Volksraad het in 1890 versoekskrifte ontvang van L.J. Venter en 45 ondertekenaars om hierdie plaas tot dorp te verklaar. Maar omdat daar ook ’n memorie was van C.P. van Wyk en 58 ander persone om Emmaus (vandag ’n spoorweghalte) tot dorp te verklaar, het die Volksraad ’n kommissie (C.H. Wessels, J.J. van Niekerk en J.A. Venter) benoem om die saak te ondersoek en ’n aanbeveling te doen.
Diepfontein was 2 200 morge groot, het ’n sterk fontein gehad en ook ’n groot opvangdam. Aangesien die plaas gekoop is as kerkplek vir die twee Hollandse Kerke (Ned. Geref. Kerk en Geref. Kerk) was daar reeds 50 water- en 375 droë erwe opgemeet; 39 water- en 63 droë erwe was al verkoop. Op Emmaus was in 1881 al 18 erwe opgemeet en 20 in 1883 – hier was ’n twee dosyn reeds bewoon. Emmaus, groot 940 morge, was geregistreer op die naam van ’n komitee ten behoewe van die Ned. Geref. Kerk en skool van Emmaus. Aan water was daar geen gebrek nie. Die kommissie van die Volksraad het ten gunste van die plaas Diepfontein besluit. Gevolglik het die Volksraad hierdie plaas as dorp erken onder die naam Petrusburg, genoem na Petrus Albertus Venter, uit wie se boedel geld geneem is om die plaas te koop. As eerste resident-vrederegter is aangestel M.J. Potgieter. ln 1899 is Petrusburg deur sy eienaars aan die dorpsraad verkoop.
Gemeentestigting
Die gemeente is op 29 Julie 1892 gestig. Die lede van die Ringskommissie was: di. Charles Morgan van Bloemfontein en P.S. van Heerden van Boshof, en ouderling A. Griessel van Brandfort. Die gemeente is saamgestel uit gedeeltes van Fauresmith, Bloemfontein, Boshof en Jacobsdal. Die eerste kerkraadsvergadering is op 15 Augustus 1892 gehou onder voorsitterskap van die konsulent, ds. Andrew Murray (seun van prof. John Murray) van Jacobsdal. Volgens Ons gemeentelike feesalbum (1952) is ds. William Robertson, voorheen van die gemeente Calvinia, op hierdie vergadering beroep, maar Ons Kerk Album voer aan die beroep is eers op 30 Januarie 1893 uitgebring. Ds. Robertson het die beroep aangeneem, en swierig met ses perde en ’n veerwa het die familie Robertson op 16 April 1893 die dorpie bereik. (Ons Kerk Album skryf hy is al die 15de bevestig.)
Onder moeilike omstandighede het ds. Robertson die werk aangepak, want hier was nog geen kerkgebou en ook nie ’n pastorie nie. Die eerste insameling vir die gemeente het die bedrag van £29.14s.6d en 82 skape opgelewer. In 1894 is die pastorie gebou en in 1898 is ’n aanvang geneem met die bou van die kerk. Op 14 Januarie 1899 is die hoeksteen van die nuwe kerkgebou deur staatspresident M.T. Steyn gelê. Dit was ’n groot dag vir die gemeente, en behalwe die president was ook teenwoordig “die voorsitter van die Hoogedele Volksraad die Edele heer Cornelius Hermanus Wessels (vader van die sopraan Cecilia Wessels), die plaaslike lid van die Hoogedele Volksraad die Edele heer Christiaan Hendrik Willem van der Post ens.” Die argitek van die Godsgebou was Walter Donaldson van Ficksburg en die boumeester die heer Petrus Cornelis van Zijl, van Brandfort.
Die kerkgebou is gedurende 1899 voltooi en alles was vir die inwyding gereël toe die Anglo-Boereoorlog ’n week voor die inwydingsdatum uitbreek. Gemeentelike bedrywighede het tot stilstand gekom. Hoewel die Engelse troepe die kerkgebou as huisvesting gebruik en die Nagmaalservies in dié dae verdwyn het, het die gebou self feitlik onbeskadig gebly. Ds. Robertson het gedurende die oorlogsjare Petrusburg verlaat en nie weer ná die oorlog teruggekeer nie.
Op 24 Oktober 1903 is ds. P.A. Roux – later van die gemeente Jeppestown – hier bevestig en is die kerk ook op hierdie datum ingewy. In Ons Kerk Album skryf die gemeente se medewerker: “Wegens de treurige omstandigheden van land en volk in dien tijd, kon er geen feestviering plaats vinden bij de inwijding van het Godsgebouw.” Dit was donker en moeilike jare. ’n Groot skuld het op die kerk gerus en die gemeente was weens die oorlog brandarm. Ds. Roux was ’n groot besieling vir die gemeente en het wondere verrig. In dié moeilike jare het die gemeente van Kaapstad ’n orreluitvoering ten behoewe van ons gemeente gegee, en het die heer Faure, minister van landbou in die Kaapkolonie, ’n klok aan die gemeente present gegee.
Op 20 Maart 1915 is ds. Roux opgevolg deur die alombeminde kerkvader ds. C.D. Bam, wat gedurende sy bediening in hierdie gemeente tot moderator van die Vrystaatse Kerk gekies is. Ds. Bam het diep spore in hierdie gemeente afgedruk en sy emeritaat in 1920 aanvaar.
Ná ds. Bam is die gemeente agtereenvolgens bedien deur ds. J.H. Badenhorst, later Sendingsekretaris in die Vrystaatse Kerk, ds. P.H. Coetzee, ds. Z.H. van der Westhuizen en ds. A.M. de V. Esterhuysen. Gedurende ds. Esterhuysen se bediening is die kerkgebou heeltemal opgeknap en ’n sierlike toring aangebou, wat met geleentheid van ’n groot jubileumfees ingewy is. Ds. J.L. Pretorius, is in 1948 hier bevestig.
In Ons gemeentelike feesalbum van 1952 skryf die medewerker van Petrusburg: “Die gemeente het so pas ’n rekord-dankoffer ingesamel en op elke gebied is daar vooruitgang. ’n Lieflike gees van eensgesindheid en samewerking heers in die gemeente en die eerw. kerkraad beywer hom nou vir die bou van ’n doeltreffende kerksaal. As ons terugblik oor die 60-jarige bestaan van hierdie gemeente, sien ons talle voetspore van godvrugtige voorouers – manne en vroue wat onder moeilike omstandighede gebou het. Mag ons hulle nagedagtenis in ere hou en in dankbaarheid uitroep: ‘Ebenhaeser – tot hiertoe het die Here ons gehelp.”
Nuwe kerk
In 1941 is die vervalle kerkgebou heeltemal vernuwe. Die kerk het onder meer ’n nuwe toring met moderne uurwerk gekry. Die uurwerk is in sy geheel in Suid-Afrika vervaardig. Mnr. Mike Botha skenk ook ’n nuwe klok. Die inwyding van die toring met sy horlosie en nuwe klok het saam met die voorbereidingsdiens op 11 April 1942 plaasgevind. Sondagmiddag om drieuur het die uurwerk vir die eerste keer geslaan.
In 1965 is weer groot herstelwerk aan die kerkgebou gedoen. Die buitemure is onder andere met Kenetex bespuit. Nou nie 10 jaar later nie, op ’n kerkraadsvergadering op 7 Junie 1974 onder leiding van ds. J.T. Schutte, het die algemene toestand van die kerkgebou onder die loep gekom met die gedagte of die ou gebou herstel en gemoderniseer sou word en of ’n nuwe kerk gebou sou word.
Op 26 Junie 1974 is besluit om die ou kerkgebou te sloop en te begin met die bou van ’n nuwe gebou. ’n Aantal kerke word besoek om inligting in te win. E.J. Bloem van Kroonstad is as argitek aangestel, en Broer Jacobs van Carnarvon as bouer. Die kerkraad voorsien self die materiaal. Die nuwe kerk is op dieselfde plek as die ou kerk opgerig. Feitlik die hele dorp was daar die dag toe die ou kerk se toring afgebreek is. ’n Gestremde lidmaat, oom Jantjie Kruger, wat met ’n kruising van iets tussen ’n fiets en ’n rolstoel gery het, het die vorige dag al aan almal aangekondig dat die toring die volgende dag sou val. Eers wou die toring nie val nie, tot ’n padskraper ingespan is om dit om te trek. ’n Ooggetuie onthou: “Toe die toring uiteindelik tot ’n val kom, het die mans hul hoed afgehaal. Trane het oor die gemeenskap se wange geloop. Die nuwe kerk was ’n groot aanwins vir die gemeente, maar ’n deel van die gemeenskap het geglo dat God nie sy huis inmekaar sou laat val nie.”
Die eerste sooi vir die fondamente van die nuwe kerkgebou word op Woensdagmiddag, 19 Maart 1975 om vyfuur gespit. Toe kon die bouery van die nuwe kerkgebou amptelik begin. Om tweeuur op Vrydag 25 Julie 1975 vind die hoeksteenlegging plaas. Die hoeksteen van die ou kerk is langs die hoeksteen van die nuwe kerk geplaas. Abel Schoeman, die oudste manslidmaat, plaas die ou kissie met inhoud terug. J.L.J van Rensburg, die oudste lidmaat, plaas die kissie wat agter die Emmausklip uitgehaal is terug. Estelle Botha, die jongste lidmaat, plaas die nuwe kissie agter die nuwe hoeksteen. Oom Chris Bitzer het die nuwe kissie gemaak en ook almal toegesoldeer.
Predikante
- William Robertson, 1893–1904 (aanvaar sy emeritaat; oorlede 21 Januarie 1913)
- Petrus Albertus Roux, 1903–1914
- Cornelius Daniel Bam, 1915–1920 (aanvaar sy emeritaat; oorlede 11 Mei 1940)
- Jan Hendrik Badenhorst, 1920–1926
- Pieter Hendrik Coetzee, 28 Mei 1927–1930
- Zacharias Hendrik van der Westhuizen, 1931–1939
- Abraham Matthys De Villiers Esterhuysen, 1937–1948
- Jan Lodewyk Pretorius, 1948–1962
- Lourens Erasmus du Toit, 1962–1968
- André Fourie, ? –2015